Hoge werkdruk
Wat was er aan de hand? Medewerkers van het toenmalige schoonmaakbedrijf bleken telkens niet in staat om binnen de gestelde tijd alle lokalen goed schoon te krijgen. Er moest teveel worden gedaan met te weinig mensen. Er volgden gesprekken waarna nieuwe afspraken werden gemaakt en het schoonmaakbudget door de opdrachtgever werd verhoogd. Dit veranderde echter niets in de dienstverlening: geen verhoging van het aantal uren en ook geen verhoging van het aantal schoonmakers.
Voor de medewerkers veranderde er dus niets. Uit onvrede over de ontstane situatie besloot de opdrachtgever een her-aanbesteding uit te schrijven, wat resulteerde in een nieuw contract met een ander schoonmaakbedrijf.
Voorbedachte rade
Tot zover lijkt alles nog aannemelijk te zijn, ware het niet dat een schoonmaakster tijdens de ‘wisseling van de wacht’ te horen kreeg dat haar contract op het laatste moment gewijzigd werd, waarna ze binnen 1 dag werd overgeplaatst naar een andere locatie. Het argument was dat de opdrachtgever ontevreden over haar was en haar dus niet meer wilde terugzien onder de verantwoordelijkheid van het nieuwe schoonmaakbedrijf. Aanstichter van dit alles bleek de directeur van een van de basisscholen te zijn, die het lastig vond dat zijn team door de schoonmaakster nu en dan werd gewezen op hun nalatigheid om de klassen op te ruimen. Zij kon immers niet poetsen als er telkens allerlei zaken rondslingerden en de vloer nog vol stond met stoeltjes. Om de zaken in perspectief te plaatsen: de schoonmaakster werkte al 24,5 jaar op die school en had een goede band met de leerkrachten. De directeur van de school bleek echter een andere mening toegedaan en wist het bestuur ervan te overtuigen dat de schoonmaakster niet langer kon worden aangehouden.
LEES OOK: Basisscholen schoonmaken is een vak apart
De rol van de basisschool directeur is in dit hele verhaal op zijn zachtst gezegd net zo discutabel als die van het management van het schoonmaakbedrijf. Hij wilde niet met de schoonmakers praten zonder dat iemand van de vakbond erbij aanwezig was en bovendien eiste hij van de schoonmaakster dat ze geen contact zocht met het team van de school. Het team dat voor de schoonmaakster opkwam en de directeur in een petitie vroeg om de schoonmaakster te behouden voor de school.
Toveren met uren
Heraanbestedingen worden vaak benut om sluimerende problemen in één klap op te lossen. Problemen met de kwaliteit, met een of meer schoonmakers of met het aantal uren. Een voorbeeld: stel dat er in een contract 1.000 uur overeengekomen is, maar dat het schoonmaakbedrijf 1.200 uur levert, dan worden de schoonmakers bij een overname voor 1.200 uur overgenomen. Artikel 38 van de CAO spreekt immers van het aantal uren dat de werknemer werkzaam was op het te wisselen object, dit volgt ook uit de loonstroken. Soms wordt na de contract wisseling weer geleidelijk afgebouwd naar 1.000 uur. Om het probleem van teveel uren op te lossen. Maar wat gebeurt er dan met de schoonmakers die ineens 200 uur ‘missen’? Krijgen zij vervangende objecten aangeboden om die 200 uur te compenseren?
Dit soort problemen kan voorkomen worden: de opdrachtgever hoeft alleen maar tijdens de uitvoering van het contract in gesprek te blijven met de opdrachtnemer. Dan kan de opdrachtgever aan het schoonmaakbedrijf vragen hoe het kan dat 1.200 uur worden gewerkt en gedeclareerd terwijl in het contract sprake is van 1.000 uur.
Hogere belangen
Wat deze casus zo intrigerend maakt, is dat een opdrachtgever zich op deze manier bemoeit met het arbeidscontract, zoals overeengekomen tussen het schoonmaakbedrijf en haar werknemer. Bovendien staat nadrukkelijk in de CAO vermeld dat het object waar iemand werkt onderdeel is van de arbeidsovereenkomst. Die kan niet eenzijdig gewijzigd worden. Ook niet als een opdrachtgever dat vraagt, wat niet van goed opdrachtgeverschap of het voeren van goed contractmanagement getuigt. Welke schoonmakers geplaatst worden op welk object, is een zaak van het schoonmaakbedrijf en de schoonmakers zelf. De opdrachtgever zou zich hiermee niet moeten willen bemoeien. Het meegaan in de wensen van de opdrachtgever in deze getuigt evenmin van goed werkgeverschap.
LEES OOK: Van lastige schoonmaaksituaties valt veel te leren: “Veiligheid vraagt open gesprekscultuur”
Te weinig oog voor mensen
De vraag dringt zich op waar het hier misgegaan is in het contractmanagement en hoe het heeft kunnen gebeuren dat de werkneemster in kwestie het veld moest ruimen. Ondanks de petitie van het schoolteam en de pogingen om haar te behouden. Nu zit zij thuis, vol onbegrip en onterecht beschadigd. In de periode dat deze kwestie speelde, heeft de FNV meerdere keren contact gehad met het schoonmaakbedrijf om opheldering te krijgen. Uit die gesprekken bleek dat het overnemen van het object veel meer aandacht had gekregen dan de overname van de schoonmakers. Deze werden eerder als ‘tegenwerkers’ dan als nieuwe medewerkers gezien. Pas na dreiging om naar de rechter te stappen, beloofde het schoonmaakbedrijf om werkdrukmetingen uit te voeren.
Wat dit schoonmaakbedrijf zich niet heeft gerealiseerd, is dat bij een contractwisseling niet alleen een relatie aangegaan wordt met de opdrachtgever, maar ook met de nieuwe medewerkers. En daarin staat dit schoonmaakbedrijf helaas niet alleen. Schoonmaakbedrijven kunnen in dit opzicht nog winst behalen: door de nieuwe over te nemen werknemers met open armen te ontvangen. In plaats van de overname van nieuwe medewerkers te beschouwen als een noodzakelijk kwaad, zouden ze het veel meer moeten zien als een kans om hun voordeel te doen met de ervaringen van deze werknemers met het object en als sociale plicht.
Grenzen aan de macht
Wat we uit dit verhaal leren, is dat schoonmaakbedrijven soms grenzen overschrijden om de relatie met de opdrachtgever goed te houden. Deze vorm van ‘klantgezwichtheid’ gaat ten koste van sociale belangen, waardoor er een directe negatieve impact kan ontstaan op het welzijn van medewerkers. Een werkgever in de schoonmaaksector zou nadrukkelijker moeten varen op zijn eigen morele kompas en ten allen tijde voor zijn werknemers moeten opkomen. Om dit te garanderen, zou er veel nadrukkelijker moeten worden gehandeld volgens de ethische code, waardoor de kans wordt verminderd dat directeuren en bestuurders machtsmiddelen inzetten.
LEES OOK: Goed aanbesteden van schoonmaak: “Het is mensenwerk!”
Leerpunten van deze casus
Leerpunt 1: Gebruik als werkgever en opdrachtnemer je ethisch kompas
Neem aantijgingen en opmerkingen van een opdrachtgever niet meteen voor waar aan. Ga op onderzoek uit, ga het gesprek aan met degene die een probleem inbrengt en check de aantijgingen en opmerkingen van de opdrachtgever. Zoek meer informatie over de klacht. Zorg als werkgever dat je daarbij altijd de kant van de werknemer hoort en zijn of haar belangen van de werknemer meeweegt (hoor en wederhoor). Wees behoedzaam met door opdrachtgevers ingebrachte klachten over medewerkers.
Leerpunt 2: Wees je bewust van je verantwoordelijkheid als werkgever
Bij het aannemen van een opdracht is het verleidelijk om vooral te focussen op de zakelijke kant van het contract en je ‘eigen’ mensen: het opdrachtnemerschap. Als werkgever heb je echter ook een verantwoordelijkheid voor het welzijn van de medewerkers, die na een heraanbesteding via een contractwisseling bij jou in dienst komen. Doe dan ook je voordeel met de kennis die deze mensen hebben van het object.
Leerpunt 3: Voorkom dat je deelgenoot wordt van de interne problemen van de opdrachtgever
Het kan gebeuren dat de druk om de opdrachtgever te behagen zo groot wordt, dat niet alleen mogelijke gevoeligheden onder het tapijt geschoven worden, maar dat je als opdrachtnemer ook deel wordt van andermans wedstrijd. Een dergelijke positie ondermijnt een objectieve kijk en gaat vaak ten koste van mensen op de werkvloer. Goed contractmanagement kan ervoor zorgen de juiste onderwerpen op de agenda te krijgen.
Leerpunt 4: Zorg voor transparante communicatie
Als er zaken spelen op de locatie van de opdrachtgever die directe invloed hebben op de sfeer en prestaties van de schoonmakers, zorg er dan voor dat je eigen medewerkers ruimte voelen om hun kritische feedback te delen met hun leidinggevenden en dat leidinggevenden daar serieus gehoor aan geven.
Leerpunt 5: Gebruik als opdrachtgever je ethisch kompas
De opdrachtgever heeft bij inkoop van schoonmaakpersoneel een verantwoordelijkheid over de knip heen. Dus vecht issues op de werkvloer niet uit over de rug van ingehuurd personeel of personeel in afhankelijke posities, maar bespreek dat op het juiste niveau met het management van het schoonmaakbedrijf. Doe wat je belooft. Neem zelf verantwoordelijkheid en laat de opdrachtnemer voor zíjn zaken verantwoordelijkheid nemen. Gebruik het budget voor schoonmaakdienstverlening ook voor de dienstverlening waarvoor het bedoeld is.
Leerpunt 6: Bemoei je met de goede zaken
Als opdrachtgever heb je geen directe invloed op de arbeidsrelatie tussen schoonmaakbedrijf en schoonmaker. Maar als er klachten (of juist complimenten!) zijn, dan moeten die wel gecommuniceerd worden. Aangezien de opdrachtgever direct de kwaliteit van de schoonmakers ervaart of het gebrek daaraan, moet het schoonmaakbedrijf de mogelijkheid hebben hierop goed te handelen.
*Dit artikel, geschreven door de Commissie Code Verantwoordelijk Marktgedrag, is gebaseerd op een waargebeurd verhaal waar alle betrokkenen van hebben geleerd. Om hun reputatie te beschermen, is deze casus geanonimiseerd.
