De schoonmaakbranche lijkt anno 2019 ver verwijderd van de emmer en poetsdoek waarmee schoonmakers jaren geleden op pad werden gestuurd. Volgens Karolien Niederer van Hotspotlab, expert op het gebied van innovatie voor dienstverleners, is de schoonmaak bij uitstek een branche die goed is in het meebewegen met ontwikkelingen. “In tegenstelling tot bijvoorbeeld de financiële sector zijn de lijnen kort in schoonmaak. Praktische innovaties zijn in principe snel te kopiëren naar andere schoonmaakteams.”
Noodzaak om te innoveren
En de branche lijkt ook zelf doordrongen te zijn van de noodzaak om te innoveren. Uit de FIT Business Monitor, een jaarlijks onderzoek van Finext, Improved Corporate Finance en The Review Group onder 3000 ondernemers en managers uit verschillende branche, blijkt dat twee derde van de ondervraagden in Nederland innovatie en productontwikkeling als belangrijkste uitdaging voor de komende tijd zien.
Niederer, die eerder ook betrokken was bij Vebego Innovations, is enthousiast over de mate waarin de schoonmaak innovatie heeft omarmd. “En dan eigenlijk nog wel het meest over de sociale innovatie”, zegt ze. “De schoonmaak is op dat vlak een inspiratie voor andere sectoren. Denk alleen al aan de Code Verantwoordelijk Marktgedrag waarbij marktpartijen worden gestimuleerd om al in een vroeg stadium met elkaar in gesprek te gaan.”
Schoonmaakbedrijven zijn volgens Niederer meer nog dan andere sectoren actief bezig om strategische partners aan zich te binden. “Ze zijn niet alleen losse elementen aan het implementeren, maar zijn echt een ecosysteem voor sociale innovatie aan het aanleggen. Met strategische partners gaan ze samen op zoek naar nieuwe manieren van werken. En samenwerking is heel belangrijk voor innovatie.”
Branche blijft zich snel ontwikkelen
Juist de samenwerking die in de schoonmaak steeds vaker wordt opgezocht gaat ervoor zorgen dat de branche zich snel zal blijven ontwikkelen, denkt de innovatie-expert. “Samenwerken om verder te komen, dienstverleners hebben dat uitgevonden. En ik denk dat er een taak ligt voor bijvoorbeeld OSB om dat hard rond te toeteren. Dat is belangrijk, want het trekt ook andere branches aan. En als je ook een kruisbestuiving kunt bewerkstelligen tussen verschillende sectoren, dan gaat het echt hard.”
Het zou mij ook niet verbazen als er in de toekomst afvalbedrijven zijn die schoonmaakbedrijven overnemen
Een andere vorm van innovatie die Niederer binnen de schoonmaaksector ziet, is wellicht een onverwachtere ontwikkeling. Volgens de expert is de schoonmaak een belangrijke schakel in de circulaire economie. Zo zit er veel vernieuwing rondom afvalstromen. “Grondstoffen worden steeds schaarser en juist uit afvalstromen kunnen weer nieuwe dingen worden gemaakt en schoonmakers zitten er met hun neus bovenop. Zij zijn degene die in staat zijn om succesvol afval te scheiden. En er zijn partijen die dat heel interessant vinden, met name in de afvalverwerkingsbranche. Het zou mij ook niet verbazen als er in de toekomst afvalbedrijven zijn die schoonmaakbedrijven overnemen vanwege hun toegang tot de eindklant. Wie de eindklant heeft, heeft uiteindelijk het bestaansrecht.”
Het meten van ruimtegebruik
Niederer verwacht ook veel van technische innovatie in de schoonmaak. Want ook op dat gebied is de branche een veel genoemd voorbeeld. “Kijk naar het gebruik van sensoren. Ook daar wordt de schoonmaak bijna altijd genoemd rondom het meten van ruimtegebruik. Er is de laatste jaren ook veel uitgeprobeerd en dat zie je nu terug in de uitwerking.”
“Je kunt wel allemaal slimme apparatuur inzetten, maar als dat niet aansluit op je interne systeem, dan ontbreekt het je aan grip”
Maar al die nieuwe techniek heeft ook een keerzijde waar Niederer voor wil waarschuwen. “Ik denk dat de grootste uitdaging de komende
jaren zal zijn om de interne automatisering op orde te krijgen. Je kunt wel allemaal slimme apparatuur inzetten, maar als dat niet aansluit op je interne systeem van bijvoorbeeld facturering of loonadministratie, dan ontbreekt het je uiteindelijk aan grip. Zo’n intern systeem, een zogeheten ERP-systeem, zorgt er bovendien voor dat de kosten gedrukt kunnen worden. Minstens zo belangrijk is de verbinding van dit systeem naar de systemen van je klanten. Pasdan kun je optimaal profiteren van het gebruik van vernieuwende appjes en slimme sensoren. Anders blijf je gegevens dubbel invoeren met alle kansen op bijkomende fouten.”
Tegen je eigen beperking oplopen
Innovatiecoach Herman Poos ziet de toekomst van de schoonmaak ook zonnig in, maar, zo zegt hij erbij, dan moet er wel radicaal geïnnoveerd worden. “Als je dat namelijk niet doet, dan blijf je maar uurtjes factureren en zoeken naar geschikt personeel. Je loopt als schoonmaakbedrijf tegen je eigen beperkingen op. Wat je wilt is de beste professionele mensen in een goede organisatie.”
Volgens Poos zijn er ontwikkelingen die de branche behoorlijk op z’n kop kunnen zetten. “Zo is er een techniek ontwikkeld waarbij moleculen worden ingezet die vuil kunnen opsporen. Met dit soort innovatie komt ook het gebruik van nieuwe apparatuur. Wellicht dat je straks niet op zoek bent naar schoonmakers, maar naar ICT’ers. Mensen die al die apparatuur aansturen. Wellicht dat de investering die bij dit soort innovatie hoort, bedrijven afschrikt. Maar je schrijft het in een aantal jaren af. Daar moet je rekening mee houden.”
Apparaten kunnen veel, maar niet alles
Slimme apparaten kunnen volgens Poos al heel erg veel. “Zo kwam ik laatst iemand tegen die een luchtfilter heeft ontwikkeld. Dat ding zuigt lucht op en haalt de fijnstof er uit. Na een uur was dat filter al helemaal zwart. Als je nagaat dat een stofzuiger zoiets niet kan, begrijp je dat er nog veel winst te behalen valt.”
“Het gaat er om dat je anders naar problemen gaat kijken. Dan komen er ook andere oplossingen”
Maar de vooruitgang hoeft wat Poos betreft niet altijd in de apparaten te zitten. Innovatie kan ook uit onverwachte hoek komen. “We hebben bijvoorbeeld op een kantoor de luchtkwaliteit verbetert door de juiste planten op te hangen. Planten die slechte stoffen en geurtjes absorberen. Werknemers die eerder vaak met hoofdpijn rondliepen vanwege de luchtkwaliteit, merken het verschil. Mensen denken vaak dat al die planten voor veel rommel en onderhoud zorgen. En ja, natuurlijk moet je ze onderhouden. Maar het gaat er wat mij betreft om dat je anders naar problemen gaat kijken. Want dan komen er ook andere oplossingen.”
Kennis van buiten naar binnen halen
Schoonmaakreus CSU is een van de koplopers als het om innovatie in de schoonmaakbranche gaat. Volgens John van Hoof, voorzitter van bestuur bij CSU is die instelling ook belangrijk om aan te kunnen blijven sluiten bij de ambities en doelstellingen van de facilitaire markt in Nederland. “Dat doen we door samenwerking en kennis van buiten naar binnen halen. In dat opzicht was 2018 een bijzonder jaar. Met een hackathon, de eerste Cor van der Heijden innovatie award, CSU’s beste Schoonmaakidee en de lancering door CSU van het Nationale Benchmarkonderzoek Facilitaire Innovatie.”
“Onze sector ontwikkelt zich tot ICT-intensieve bedrijfstak waarin digitalisering, big en small data analyses en IoT-toepassingen bepalender worden voor verder succes. Van ons als ketenpartner wordt verwacht dat we daarin meebewegen, zelf aansluiting houden of voorop lopen met procesoptimalisatie via data-analyse en de integratie van innovaties en techniek in de eigen dienstverlening. Dus doen we dat. We merken ten volle de marktpotentie van innovatieve oplossingen die we klanten in diverse segmenten inmiddels bieden. Daar verwachten we nog meer groei in.”
De wil om te ondernemen
De schoonmaakbranche is in beweging, zo veel mag duidelijk zijn. Gedreven door de mogelijkheden die nieuwe technieken brengen, arbeidsmarktkrapte en de simpele wil om te ondernemen, gebeuren er nu al mooie dingen in de branche. Maar met innovaties op het gebied van the Internet of Things en duurzaamheid aan de horizon lijkt de transformatie van de schoonmaak nog maar net te zijn gestart. Maar hoe de toekomst er echt uit zal zien? Geen algoritme die het kan voorspellen. Voorlopig althans.
