Werknemers in de schoonmaak zijn volgens de inspectie kwetsbaar. “Het aantal laagopgeleide werknemers ligt aanmerkelijk hoger dan het landelijk gemiddelde. Daarnaast werken er veel mensen met een niet-westerse migratieachtergrond. Naast onwetendheid door een taalbarrière, kan dit ook zorgen voor afhankelijkheid.” De grootste risico’s die de inspectie noemt in haar jaarverslag zijn:
- Onderbetaling
- Illegale tewerkstelling
- Uitkeringsfraude
- Schijnconstructies
- Fictieve dienstverbanden
- Overschrijding van arbeidstijden
Lees ook: Schoonmakers willen meestrijden, maar worden asociaal behandeld
Zeer veel uren werken
De Inspectie constateert ook steeds meer dat werknemers zeer veel uren werken, vaak bij meerdere werkgevers (meer dan 300 uur per maand is geen uitzondering). Voor gezond en veilig werk zijn de grootste risico’s dynamische overbelasting, blootstelling aan sectorspecifieke gevaarlijke stoffen en vormen van ongewenst gedrag (waaronder seksuele intimidatie).
De Inspectie SZW noemt op drie terreinen resultaten die zijn geboekt in het toezicht op de schoonmaakbranche.
Schoonmaak vervoersmiddelen
Vooraf beoogd resultaat 1: In 2019 bestaat er goed inzicht in de problematiek bij schoonmaak van vervoersmiddelen en worden misstanden effectief aangepakt door toepassing van preventieve en repressieve instrumenten. Het aantal overtreders wordt teruggedrongen.
“In 2019 is een eerste verkennend onderzoek gestart naar de problematiek bij de schoonmaak van vervoermiddelen”, stelt de inspectie in haar jaarverslag. “De resultaten hiervan worden benut om een aantal gerichte onderzoeken te doen in dit segment. Waar mogelijk zal de verbinding worden gezocht met de opdrachtgevers om maximaal effect te verkrijgen.”
Schoonmaak van gebouwen
Vooraf beoogd resultaat 2: In 2019 heeft de Inspectie goed inzicht in de problematiek bij schoonmaak van gebouwen en pakt zij misstanden effectief aan door het toepassen van preventieve en repressieve instrumenten. Het aantal overtreders wordt teruggedrongen.
In 2019 zijn enkele regionaal gespreide pilotonderzoeken uitgevoerd naar de brede doelgroep van bedrijven die gebouwen schoonmaken, schrijft de inspectie. “Selectie van te onderzoeken subjecten vond plaats vanuit externe en interne signalen, maar ook door gebruik te maken van de inzichten en ervaringen van inspecteurs en projectleiding. Uit deze pilot is inzicht verkregen in de aard en omvang van de problematiek in dit deel van de schoonmaaksector.”
Specifieke arborisico’s
Vooraf beoogd resultaat 3: Eind 2019 heeft de inspectie een goed inzicht welke specifieke arborisico’s spelen in de schoonmaakbranche en is er een effectieve aanpak geformuleerd voor het jaar 2020.
“In 2019 is een interne quickscan uitgevoerd, gericht op het in beeld krijgen van meldingen en klachten die inspectiebreed zijn binnengekomen over de schoonmaaksector. Dit ondersteunt de keuzes die het programma voor haar inzet in 2020 maakt.”
Misstanden hotelschoonmaak
Omdat het aantal hotelkamers in Amsterdam fors is toegenomen (met circa 7.000 in 2019) heeft de Inspectie SZW ervoor gekozen de inspecties in de hotelschoonmaak vooral daar uit te voeren. “In deze sector trof de Inspectie in 2019 veel misstanden aan zoals onbetaald werken in eigen tijd, zeer hoge werkdruk, intimidatie, illegale tewerkstelling en overtreden van de arbeidstijdenwet. Betaling per kamer is nog steeds een veel voorkomend fenomeen dat niet is toegestaan. Zeker bij onderaanneming ziet de Inspectie vaak misstanden, omdat de marges daar nog meer onder druk staan. Er komen betalingen voor van slechts circa vijf euro per uur. Er is met het management van meerdere hotelketens overleg geweest om dit gedrag te beïnvloeden, onder andere via de code verantwoordelijk marktgedrag. Daarnaast is gesproken met de gemeente Amsterdam om effectief vervolg te geven aan de aanpak van misstanden in de horecaschoonmaak.”
Lees ook: Hotelschoonmaak nu en na corona: dit wordt het ‘nieuwe normaal’
Zeven dagen in de week schoonmaken
Ook in 2019 hebben – mede onder druk vanuit de Inspectie – meer opdrachtgevers de code ondertekend: 35 hotels hebben dat in 2019 gedaan (waarmee het aantal hotels dat de code heeft ondertekend is verdubbeld tot 68).
Lees ook: Meeste klachten codecommissie over lage prijs en contractwisseling
Diverse gesprekken met schoonmaakpartijen
De inspectie voerde ook gesprekken met diverse schoonmaakpartijen. Die hebben onder andere opgeleverd dat:
- Door overtredende bedrijven fors meer inschrijvingen zijn gedaan voor de opleidingen van – vooral – leidinggevenden gericht op het beter leren omgaan met schoonmakers met verschillende culturele achtergronden.
- De problematiek is opgepakt door bijvoorbeeld aanpassing van arbocatalogi.
- Individuele bedrijven hun bedrijfsvoering hebben aangepast.
- Startende bedrijven/schijnzzp’ers zich hebben uitgeschreven.
- Maatregelen zijn opgenomen in de cao Schoonmaak
- Een betere informatiepositie is gecreëerd voor diverse subsegmenten binnen de schoonmaakbranche.
- Bij de aanpak van misstanden bij hotels nu sprake is van een gezamenlijke aanpak door werknemersorganisaties, NGO’s zoals FairWork, CoMensha en de overheid.
Startersgesprekken in de schoonmaak
Een belangrijk onderdeel van de preventieve aanpak zijn de gesprekken met starters in de schoonmaak, staat in het jaarverslag. “Het project is zowel gericht op de ‘bewust niet-willende overtreders’ als de ‘niet-wetende overtreders ‘. Omdat in 2018 was gebleken dat nieuw opgerichte eenmanszaken vaak verkapte dienstbetrekkingen betroffen, is in 2019 besloten de aandacht te richten op nieuw opgerichte Besloten Vennootschappen. Daarvoor zijn 47 verkennende inspecties uitgevoerd; hiervan bleken er slechts zes aangesloten bij een branchevereniging en/of de code verantwoordelijk marktgedrag te hebben ondertekend.”
Waadi geldt ook voor schoonmaakondernemingen
Veel werkgevers bleken niet te weten dat de Wet Allocatie Arbeidskrachten Door Intermediairs (Waadi) ook geldt voor schoonmaakondernemingen; naar aanleiding van de bezoeken hebben diverse werkgevers zich alsnog als Waadi-plichtig aangemeld in het Waadi-register. “Opmerkelijk was dat relatief veel ondernemers klaagden over sterke oneerlijke concurrentie van ondernemingen die onder de marktprijs hun producten aanbieden. Een ander verontrustend signaal is dat het zeer lastig is om werknemers te vinden die legaal betaald willen worden, zelfs bij betaling boven het CAO-loon. Sollicitanten gaven aan dat zij alleen wilden werken als zij zwart betaald zouden worden.”
Look-a-likes, katvangers en zwartwerkers
Door de samenwerking diverse handhavers, zoals de Belastingdienst, het UWV, het IND en de VNG/ gemeenten, zijn bepaalde fenomenen sneller aan het licht gekomen. “Zoals de inzet van look-a-likes, asielzoekers, katvangers (stromannen) of zwartwerkers. Waar mogelijk zijn signalen van ernstige misstanden uitgewisseld, zodat gemeenten tot sluiting kunnen overgaan of vergunningen kunnen intrekken. Bij constatering van grootschalige fraude of internationale constructies is ingezet op een strafrechtelijke aanpak.”
