“15 juni is een belangrijke dag voor schoonmakers over de hele wereld. Op International Justice Day for Cleaners vieren schoonmakers jaarlijks hun strijd voor een beter bestaan, voor waardering en respect en betuigen elkaar solidariteit”, legt Khadija Tahiri, president van FNV Schoonmaak uit. “De internationale schoonmakersdag is ontstaan als herdenking van een vreedzame demonstratie van schoonmakers in Los Angeles op 15 juni 1990, die bruut door de politie uiteen werd geslagen. ‘De strijd van die Amerikaanse schoonmakers ruim 30 jaar geleden, is voor velen van ons een inspiratie. Daarom is 15 juni voor ons zo’n belangrijke dag.”
Aardig gebaar, maar het gaat niet goed
Tahiri: “Werkgevers hebben van 15 juni De Dag van de Schoonmaker gemaakt. Een dag waarop ze hun werknemers een bloemetje of een doosje chocola geven. Dat is een aardig gebaar. Maar een dag per jaar aardig zijn zorgt er niet voor dat het goed gaat in onze sector. Want helaas gaat er nog elke dag veel mis in schoonmakend: intimidatie door leidinggevend, torenhoge werkdruk, slechte contracten, problemen bij ziekmelden. Terwijl wij zo belangrijk zijn voor de samenleving, zeker tijdens de hele coronacrisis.”
Onderzoekscommissie voerde enquete uit
Het Schoonmakersparlement stelde een onderzoekscommissie in en gaf die de opdracht een enquête uit te voeren naar de omstandigheden in de schoonmaakbranche. De commissie bestaande uit Khadija Tahiri-Hyati, Ibrahim Dinsi, Monika Eliens, Sylvana Feller en Bilo Kamer heeft voor dit rapport gebruikgemaakt van verhalen van schoonmakers, een enquête van FNV Schoonmaak, de data van het Juridisch Adviescentrum van de FNV en een interview met een bestuurder van FNV Schoonmaak.
Ziekmelden is ziekmakend
Ziekmelden is voor veel schoonmakers al ziekmakend op zich, concluderende de opstellers van het rapport. “We geven een voorbeeld van CSU: Er moeten diverse mensen gebeld worden, van objectleider tot HR-medewerker. En dan ook nog vóór en soms zelfs óp een bepaald tijdstip. Aan het feit dat dat voor iemand die ziek is en zich slecht voelt heel belastend is, wordt volledig voorbij gegaan. Vervolgens komt het met grote regelmaat voor dat de melding niet wordt geaccepteerd en de ziekmelding in twijfel wordt getrokken. Van de medewerker wordt dan verwacht dat hij of zij gewoon naar het werk komt of snipperdagen opneemt.”
In overleg met arbo-arts
“Als iemand ziek thuis is, wordt er diverse malen per dag gebeld door leidinggevenden met het verzoek weer te komen werken”, vervolgen de opstellers. “Ook worden medewerkers, terwijl ze ziek zijn, opgeroepen voor een gesprek op kantoor. Van een leidinggevende mag je zeker verwachten contact te houden met de zieke, maar de zieke bepaalt in overleg met de arbo-arts wanneer hij of zij weer aan het werk gaat en met niemand anders. Deze ervaringen komen vanuit het hele land en dat geeft wel aan dat dit gewoon beleid en werkwijze is van CSU en niet komt door een willekeurige HR-adviseur of leidinggevende.”
Verlofdagen afgepakt en loon ingehouden
De conclusie van de onderzoekers: “Niet alleen worden verlofdagen afgepakt of wordt loon ingehouden, de zieke schoonmaker wordt gepest en onder druk gezet om maar weer zo snel mogelijk aan het werk te gaan. Het valt de commissie op dat schoonmaakbazen denken dat zij het recht hebben een ‘ziekmelding niet te accepteren’. De commissie wijst erop dat dat niet klopt. Als een werkgever denkt of vindt dat de ziekmelding onterecht is, moet hij een bedrijfsarts inschakelen.”
Een strijd met werkgever CSU
Schoonmaakbedrijf CSU wordt ook genoemd bij de casus Dow Chemicals. “De schoonmaaksters bij Dow Chemical voeren al jaren lang een strijd met hun werkgever CSU. Keer op keer is er een bestuurder van FNV Schoonmaak bij gehaald en worden er beloften gedaan. Maar er komt niets van terecht. In april 2021 bieden de schoonmakers een petitie aan waarin ze van CSU onder meer eisen: Dat de leidinggevenden de Cao naleven en medewerkers met respect behandelen. Mensen worden namelijk bedreigd. ‘Als je niet overwerkt, krijg je geen extra uren meer’, ‘Als jij mij geen gelijk geeft, stuur ik een advocaat op je af.’ Op mails wordt niet gereageerd. Als een ruimte niet binnen de gestelde tijd schoon te krijgen is ‘moet je dat zelf betalen’.”
Veel te hoge werkdruk bij Hof van Saksen
FNV noemt ook de situatie bij Hof van Saksen, een bungalowpark in Drenthe. “De medewerkers hebben de volgende punten aan de orde gesteld: Veel te hoge werkdruk, wat er toe leidt dat nieuwe medewerkers na een keer niet meer terugkomen. Werkdruk nog eens hoger voor de vaste groep, omdat er dus steeds opnieuw mensen ingewerkt moeten worden. Nieuwe mensen zijn vaak statushouders die slecht of geen Nederlands spreken, waardoor er meer tijd vrijgemaakt zou moeten worden, die niet wordt gegeven. Niet of nauwelijks werkoverleg. Intimiderend ziektebeleid. Rommelige planning.” De onderzoekscommissie concludeert dat het onder deze omstandigheden niet mogelijk is de kwaliteit te leveren die schoonmakers graag willen leveren. “De opdrachtgever wordt naar de mond gepraat en de schoonmakers moeten vervolgens de beloftes van de werkgever waar zien te maken. Onrealistisch en onhaalbaar. Bovendien leidt de hoge werkdruk tot frustratie, stress en uiteindelijk ziekteverzuim. En dat wil niemand.”
Loonstrookje grondig checken
“Schoonmakers voelen zich genoodzaakt ieder loonstrookje dat ze krijgen grondig te checken”, stelt de onderzoekscommissie. “Want het kan zomaar gebeuren dat toeslagen niet worden uitbetaald en vakantiedagen onterecht worden afgeschreven. Als hiervan melding wordt gemaakt, vaak met steun van de vakbond, worden excuses aangeboden en een correctie gedaan. Dat roept meteen de vraag op of dat dan voor iedereen gebeurt of alleen voor de melder. De werkgever lijkt te denken: ‘we doen gewoon wat we willen en als ze piepen dan kijken we wel…” Een schoonmaker uit Amsterdam vertelt: “De ANWB had code rood afgegeven voor een maandag vanwege extreme ijzel. We kregen allemaal een berichtje dat we maandagochtend thuis moesten blijven. En wat denk je? Op de eerstvolgende loonstrook bleek dat ze die uren hadden afgeschreven als snipperuren!”
Corona-afspraken geschonden
FNV Schoonmaak wijst naar de website van Schoonmakend Nederland. “Daar staat het volgende over overplaatsing als een pand vanwege de coronacrisis is gesloten: Het object waar normaal gesproken wordt schoongemaakt is gesloten. Wat nu? De werkgever moet het overeengekomen werk/aantal uren aanbieden. Als dat niet kan op het object waar de werknemer normaal gesproken werkt, kan de werkgever werkzaamheden op een ander object aanbieden.” FNV geeft vervolgens een bloemlezing over het feit dat dat niet wordt nagekomen. “Werkgever besluit nu om bedrijf wegens corona op vrijdag te sluiten. Voor lid is vrijdag normaal gesproken werkdag. De werkgever wil dat hiervoor vakantie-uren worden opgenomen. De locatie waar de schoonmaker werkt is nu grotendeels dicht. Minder werk, dus de werkgever wil minder loon betalen. In alle gevallen is het antwoord ‘nee’. Dit mag niet Dat was duidelijk te lezen op de website van Schoonmakend Nederland. Helaas hadden de betreffende werkgevers verzuimd de afspraken die de OSB namens hen gemaakt had, even door te lezen.”
Onverantwoord grote risico’s genomen
De commissie stelt dat veel schoonmakers de coronacrisis dubbel betaald hebben. “Via hun belastinggeld werden bedrijven overeind gehouden zodat werknemers in dienst konden blijven. Maar tegelijkertijd werden hun vakantiedagen, loon en uren afgepakt. De commissie concludeert bovendien dat veel schoonmakers onverantwoord grote risico’s hebben gelopen tijdens de crisis. De oorzaak daarvan lag vaak bij de leidinggevenden die niet op de hoogte waren van de afspraken. Maar ook de werkgevers zelf lieten hun financiële belangen vaak voorgaan op de gezondheid van hun schoonmakers.” Tweederde van de schoonmakers heeft in het coronajaar niet één keer een gesprek met de leidinggevende gehad over hoe het met hem of haar gaat, valt verder in het zwartboek te lezen. Ruim 40 procent heeft geen enkel werkoverleg gehad en waarschuwingsbrieven worden nog steeds verstuurd zonder dat daar vooraf een gesprek over is geweest met de schoonmaker.
Over CSU komen de meeste klachten bij FNV binnen
In het eerste kwartaal van 2021 zijn er bij FNV Schoonmaak honderden vragen en klachten van schoonmakers binnengekomen. Die gingen over arbeidsomstandigheden, vakantie en verlof, rechten en plichten enzovoort. De vragen kwamen uit het hele land en veel schoonmaakbedrijven, van groot tot klein, zijn vertegenwoordigd.
De commissie zegt verbijsterd te zijn dat juist van het grote bedrijf CSU zoveel vragen en problemen binnenkomen. “Want CSU was en is vertegenwoordigd bij de Cao-onderhandelingen en is betrokken geweest bij het corona-overleg dat sociale partners in 2020 regelmatig hadden. CSU zat dus heel dicht bij het vuur. Hoe kan het dan dat veel managers en leidinggevenden bij CSU niet op de hoogte zijn van de bindende afspraken die zij zélf maakten?”
