Uit het Nationaal Onderzoek Duurzame Inzetbaarheid 2019 van PW., een platform voor HR-professionals, blijkt dat het thema duurzame inzetbaarheid dit jaar bij 70 procent van de organisaties hoog op de strategische agenda staat. Vorig jaar was dat nog 59 procent. Ook Jos van Rooyen, senior bedrijfsarts bij de Arbo Unie ziet dat de grote meerderheid van bedrijven zich hier tegenwoordig over buigt. “Overal is duurzame inzetbaarheid hét thema, omdat tijdens de wedstrijd de spelregels zijn veranderd”, stelt Van Rooyen.
Langer doorwerken is een gegeven
Daarmee doelt hij bijvoorbeeld op de verhoogde pensioenleeftijd, waarbij iedereen langer door moet werken. Het vangnet dat vroeger vanzelfsprekend was, is dat nu niet meer. Een onderwerp dat menig schoonmaker ’s nachts wakker houdt. Want hoe houd je dat met zo’n fysiek zwaar beroep vol?
Maar ook ziet Van Rooyen dat organisaties veranderen. De manier van werken wordt anders. Denk daarbij aan de opkomst van dagschoonmaak, maar ook aan robotisering en digitalisering. Van Rooyen: “Langer doorwerken is een gegeven. Dat moet nu eenmaal. Dat vraagt om een andere strategie en een andere manier van denken en werken. Dat geldt zowel voor de werkgever als voor de werknemer.” En daarbij komt duurzame inzetbaarheid om de hoek kijken.
Veel verder dan gezondheid
Even terug naar de basis. Want wat houdt duurzame inzetbaarheid nu eigenlijk in? Wat is de betekenis? Het doel? Volgens Van Rooyen draait het eigenlijk om twee dingen. “Het gaat om hoe je gezond je pensioen kan halen. Maar waarbij je ook nog kan genieten.” Waar duurzame inzetbaarheid nog wel eens in één zin met vitaliteit wordt genoemd (de fysieke gezondheid), gaat het volgens Van Rooyen veel verder dan dat.
Het antwoord op de vraag ‘hoe kan je optimaal je werk blijven doen?’ ligt niet alleen in de gezondheid van een werknemer. Het gaat om de driehoek werk, privé en persoonlijkheid. Is die balans goed? Waar haal je energie uit? En waar zitten juist de energielekken? Naast je gezondheid, gaat het ook om zaken als de loopbaan, motivatie en ontplooiing. Wat zijn de talenten van de medewerker en hoe kunnen die optimaal benut worden?
Binding, aandacht en arbeidsomstandigheden
Ook Harry Lammers, adviseur bij schoonmaakbedrijf Succlean, merkt op dat duurzame inzetbaarheid voornamelijk om twee aspecten draait. “Enerzijds zijn we vooral bezig om mensen aan ons bedrijf te binden. Door bijvoorbeeld met ze in gesprek te gaan. Welk werk doe je nu, wat zou je willen en wat zijn de mogelijkheden? En door duidelijk te maken dat ze gewaardeerd worden. Een stukje zorg voor de mentale gezondheid. En anderzijds werken we aan de arbeidsomstandigheden. Om die zodanig te maken, dat je lichaam het zo lang mogelijk kan volhouden. Want het is natuurlijk fysieke arbeid. Daarbij kijken we trouwens ook naar praktische zaken, zoals de werktijden.”
Succlean neemt deel aan een door het Agentschap SZW gesubsidieerde regeling voor duurzame inzetbaarheid. Het Europees Sociaal fonds verstrekt die subsidie. Om hiervoor in aanmerking te komen, moet je een plan inleveren voor de duurzame inzetbaarheid en ontwikkeling van je medewerkers. “Als dat wordt goedgekeurd, dan krijg je in feite een budget om extern adviseurs in te huren en om aan de opleiding en ontwikkeling van medewerkers te besteden. Aan het einde van het traject moet je verantwoording afleggen over hetgeen je gedaan hebt en wordt getoetst of er voldaan is aan de vooraf goedgekeurde plannen”, legt Lammers uit.
“Maar,” zo stelt hij, “het is geen cadeautje. Het zorgt voor redelijk wat papieren rompslomp en je krijgt maximaal 50 procent van de kosten gesubsidieerd.”
Ga het gesprek zo snel mogelijk aan
Waar moet je nu als schoonmaakbedrijf beginnen als je stappen wilt maken op het gebied van duurzame inzetbaarheid? Ga het gesprek aan met je medewerker. “En begin daar al mee zodra een werknemer bij het bedrijf binnenkomt”, adviseert Van Rooyen.
“Vaak wordt er pas over gesproken als het al te laat is, bijvoorbeeld als een ‘oudere’ werknemer het fysiek niet meer trekt. Als je er op tijd bij bent, dan kun je beter bijsturen. Gedurende je hele loopbaan moet je bezig zijn met je optimale inzetbaarheid, want elke leeftijdsfase heeft zijn eigen uitdagingen. Het is ook heel normaal om het over inzetbaarheid te hebben. Het is voor de werkgever wel belangrijk om daar een veilige open gesprekscultuur voor te creëren. Zorg dat het geen functionerings- of beoordelingsgesprek wordt. Maar vraag hoe het met diegene gaat. Heb je het naar je zin? Gaat het goed? Drink samen een kop koffie en kijk of je hem kan helpen ontwikkelen of kan aansluiten op zijn behoeften.”
Betrokkenheid loont
Die persoonlijke aandacht doet wonderen, dat ondervinden ze ook bij Succlean. Lammers: “In de schoonmaakbranche hoppen werknemers over het algemeen redelijk snel van bedrijf naar bedrijf. Bij ons is de doorstroom relatief laag, mensen blijven langer bij ons. We organiseren dan ook van alles voor onze medewerkers. Denk aan barbecues, een eindejaarsborrel of een kerstpakket. Afgelopen Pasen hebben we elke werknemer thuis een chocoladereep opgestuurd, met een briefje waarop we ze bedankten voor hun inzet. Het zijn die kleine dingen, die veel doen voor het mentale gedeelte. De medewerkers op de vloer zijn het gezicht van ons bedrijf. Dus het is belangrijk om hen het gevoel te geven dat ze belangrijk en waardevol voor ons zijn.”
Collega Martijn Jansen, commercieel manager, voegt daaraan toe: “Daardoor raken medewerkers meer betrokken bij het bedrijf. En hoe meer betrokken ze zijn, hoe vaker ze bij mij komen met ideeën. Als ze dan bijvoorbeeld bij een opdrachtgever zien dat de toiletborstels nodig aan vervanging toe zijn, of dat de vloer wel een onderhoudsbeurt kan gebruiken, dan melden ze dat sneller. Iedereen denkt mee en dat is fijn.”
Werkomstandigheden verbeteren
Met persoonlijke aandacht en goede gesprekken ben je al een eind op de goede weg, maar het is ook belangrijk om te kijken naar de werkomstandigheden. Kan je dat beter of slimmer inrichten? Van Rooyen: “De combinatie van fysiek zwaar werk en ouder worden, kun je grotendeels met de inzet van machines of andere slimme hulpmiddelen oplossen.”
Lammers: “In onze gesprekken met de werknemers kwamen allerlei tips naar boven over hoe we de werkomstandigheden gunstiger konden maken. Zo kan het in sommige panden ontlastend zijn om een rugstofzuiger te gebruiken en de schoonmaakmachines van bijvoorbeeld i-mop kunnen het dweilen een stuk eenvoudiger en lichter maken. We investeren veel in ergonomische maatregelen. Het kan fysiek zwaar zijn, dus je moet werken met goede middelen en materialen. Dan houden de werknemers het veel langer vol dan wanneer je met oude spullen aan het werk bent. Daarnaast spreken we trouwens ook de medewerkers aan op ergonomie. Als we bijvoorbeeld zien dat ze op de verkeerde manier stofzuigen of bukken, dan wijzen we ze daarop.”
Gedeelde verantwoordelijkheid
Maar moet dan alles vanuit het schoonmaakbedrijf komen? Nee. Van Rooyen merkt een verschuiving in de verantwoordelijkheid op het gebied van duurzame inzetbaarheid. “Vroeger was de gedachte: mijn baas zorgt voor mij van wieg tot graf. Als er iets met mij gebeurt, dan heb ik een vangnet. Maar de arbeidsrelatie is aan het veranderen. Werknemers krijgen zelf een steeds grotere rol en het wordt meer hun eigen verantwoordelijkheid. Het begint bij henzelf en de werkgever helpt, ondersteunt en faciliteert waar mogelijk.”
Hij ziet die gedeelde verantwoordelijk terug in een aantal initiatieven. Vind je het als bedrijf bijvoorbeeld belangrijk dat je werknemers fit zijn en sporten? Faciliteer dit dan door de werknemers bijvoorbeeld een sportschoolabonnement aan te bieden. En maak medewerkers bewust van eventuele gezondheidsrisico’s.
5 tips omtrent duurzame inzetbaarheid
- Begin ermee zodra een werknemer het bedrijf binnenkomt. Inzetbaarheid is belangrijk tijdens de gehele loopbaan, niet alleen tegen het einde of als het te laat is.
- Maak van inzetbaarheidsgesprekken geen functionerings- of beoordelingsgesprek. Creëer een open sfeer. Vraag hoe het gaat en wat de werknemers anders zou willen. Kijk samen of en hoe dit te bereiken is.
- Breng goed in kaart waar de werknemers energie van krijgen en wat hen energie kost. Kijk daarbij niet alleen naar werk, maar ook naar de thuissituatie en naar de persoonlijkheid.
- Door de werknemer te laten merken dat hij of zij gewaardeerd wordt en belangrijk is, raakt hij meer betrokken bij jouw bedrijf. Onthoud: als je iets met plezier doet, houd je het langer vol.
- Duurzame inzetbaarheid is de verantwoordelijkheid van zowel de werknemer als de werkgever. Het moet vanuit de werknemer zelf komen, maar de werkgever moet wel helpen, ondersteunen en faciliteren waar mogelijk.
