Helaas beperken deze emoties zich niet tot het algemene publiek, maar nemen ze ook de overhand bij het reguleren van chemie. Menig politicus zal zonder enige kennis een wetsvoorstel accorderen als het maar leidt tot minder van die ‘enge chemie’. Dit terwijl onze samenleving niet meer zonder kan en chemie juist een cruciale rol speelt in een duurzame toekomst.
Chemie is overal
De titel van menig scheikundeboek op de middelbare school zegt precies waar het om gaat: chemie is overal. Chemie is “de natuurwetenschap over de samenstelling en opbouw van chemische stoffen” en alles en iedereen bestaat uit een bepaalde combinatie van moleculen.
Vitamine C kennen we uit een sinaasappel en kan supergezond zijn. We kennen het ook als een ascorbinezuur of E300. Die laatste is eng en moet je mijden.
Ondertussen wordt één molecuul vaak anders gepercipieerd, afhankelijk van de afkomst of de naam die je eraan geeft. Vitamine C kennen we uit een sinaasappel en kan supergezond zijn. We kennen het ook als een ascorbinezuur of E300. Die laatste is eng en moet je mijden. Terwijl het over precies hetzelfde molecuul gaat.
Gevarensymbolen waarschuwen
Natuurlijk kunnen chemische stoffen gevaarlijk zijn. Dat zien we meteen als je naar het etiket van menig reinigingsmiddel kijkt. Met gevaarsymbolen wordt bijvoorbeeld gewaarschuwd voor een stof die irriterend is voor de ogen of gevaarlijk kan zijn voor het milieu. Terecht dat de wetgeving voorschrijft dat je voor deze gevaren moet waarschuwen; het geeft de gebruiker informatie over hoe hij of zij het product veilig kan gebruiken.
We zien die symbolen en waarschuwingen alleen op chemische producten, aangezien de betreffende wetgeving alleen van toepassing is op (bepaalde) chemische stoffen en mengsels. Dat suggereert misschien dat alleen deze productcategorieën gevaarlijke stoffen bevatten. Echter, niets is minder waar.
Wat als CLP overal van toepassing was?
Laten we het in perspectief plaatsen. Was- en reinigingsmiddelen waarschuwen op het etiket voor stoffen waar je mogelijk allergisch voor kunt zijn. Vaak zijn dit ingrediënten van het parfum dat in het product is gebruikt, bijvoorbeeld de stof limoneen. Deze stof komt van nature voor in menig citrusvrucht. Sterker nog, de gemiddelde citroen bevat limoneen in hogere concentraties dan het in je wasmiddel wordt toegepast – maar zonder de waarschuwing op de schil.
Nog een voorbeeld: zie hiernaast een deel van het etiket van de stof ‘(E)-N-(4-hydroxy-3-methoxybenzyl)-8-methylnon-6-eenamide’. Je schrikt al van de naam, laat staan van alle gevaarsymbolen en bijbehorende zinnen. Toch heeft vrijwel iedereen deze stof wel eens (vrijwillig) ingenomen en (vrijwillig) de consequenties ervan ervaren.
Het gaat namelijk over het bestanddeel in rode pepers dat het branderige gevoel veroorzaakt. Zelfs het genoemde ‘ernstige oogletsel’ heb je kunnen ervaren als je na het snijden van een hete peper je ogen hebt aangeraakt. In vrijwel elke supermarkt kun je een rode peper aanschaffen. Er wordt daarbij niet op het etiket gewaarschuwd voor de gevaren en er is niemand die vanwege deze gevaren de rode peper wil bannen uit de schappen. Ook de wetgeving voor voedingsmiddelen staat het toe dat deze ‘gevaarlijke’ producten verkocht mogen worden.
Gevaren afwegen tegen voordelen
In het geval van de rode peper kunnen we stellen dat we als maatschappij dus een bepaald gevaar voor lief nemen om een bepaald voordeel (in dit geval een lekker pittig gerecht) te kunnen hebben.
In het geval van chemische producten staat deze discussie veel meer onder druk: men is over het algemeen veel minder bereid gevaren te accepteren en de voordelen zijn minder makkelijk uit te leggen en minder tastbaar voor de gebruiker. Dit terwijl in het geval van deze producten op het etiket juist veel meer gewaarschuwd wordt voor het mogelijke gevaar en advies wordt gegeven over hoe je het gevaar moet voorkomen of wat je moet doen als het gevaar toch optreedt. En dat terwijl de voordelen ook significant zijn. Denk aan het kunnen wassen op lagere temperaturen of het langer meegaan van je product dankzij conserveermiddelen.
Risico = kans op gevaar
Daarnaast geldt natuurlijk het eeuwenoude principe van risico: de kans dat een gevaar optreedt. Het feit dat er op een wasmiddel gewaarschuwd kan worden voor mogelijk milieugevaar, betekent niet dat het product bij normaal een risico voor het milieu vormt.
Als het product na gebruik in de wasmachine namelijk in het riool terecht komt, zorgt de waterzuiveringsinstallatie ervoor dat de stoffen die het gevaar voor milieu kunnen veroorzaken uit het water worden gefilterd voordat ze in het milieu terecht kunnen komen. Er is wél een risico als je het product niet volgens het etiket gebruikt en bijvoorbeeld direct in het oppervlaktewater loost. Hiervoor wordt gewaarschuwd op het etiket: ”Voorkom lozing in het milieu”.
Voor het functioneren van de moderne samenleving is het gebruik van chemische stoffen cruciaal.
Wetgeving op basis van risico’s
Voor het functioneren van de moderne samenleving is het gebruik van chemische stoffen cruciaal. Dit geldt ook voor chemische stoffen die mogelijke gevaren met zich meebrengen. Natuurlijk is het van belang dat we blijven zoeken naar duurzamere en de meest veilige alternatieven voor bepaalde stoffen. Hierbij moet altijd gekeken worden naar de toegevoegde waarde van een stof in relatie tot het veilig gebruik ervan. Als een gevaarlijke stof een belangrijke functie heeft en het is – wellicht door risicobeperkende maatregelen – veilig te gebruiken voor mens en milieu, moet die stof niet op basis van angst voor chemie verdwijnen.
Als de chemiefobie plek behoudt bij het reguleren van stoffen gaan we binnenkort weer terug in de tijd: wassen op hoge temperaturen, producten die na een paar weken verontreinigd raken, enzovoort. Houdt emotie dus uit discussies waar de wetenschap de overhand moet voeren.
Geschreven door Marten Kops, Technical Director bij NVZ - Schoon | Hygiënisch | Duurzaam
